Công việc đầu tiên ảnh hưởng thế nào đến sự nghiệp của bạn?

Công việc đầu tiên luôn đóng một vai trò đặc biệt trong hành trình nghề nghiệp của mỗi người. Khi mới đi làm, chúng ta gần như chưa có kinh nghiệm, vì vậy công ty đầu tiên vô tình trở thành môi trường định hình cách ta hiểu về công việc, văn hóa công sở và cả con đường phát triển sự nghiệp sau này.

1. Công ty đầu tiên định hình thái độ của bạn với công việc

Những trải nghiệm đi làm đầu tiên luôn có sức ảnh hưởng đặc biệt mạnh, bởi đó là lần đầu chúng ta tiếp xúc với văn hóa công sở, với đồng nghiệp, với kỳ vọng nghề nghiệp và cả những áp lực mà trước đó chưa từng trải qua. Khi bạn còn là “tân binh”, mọi thứ đều mới, và chính sự mới ấy tạo thành nền móng cho cách bạn hiểu về “đi làm” trong nhiều năm sau.

Nếu bạn bước vào một công ty có quy trình rõ ràng, sếp biết hướng dẫn và đồng nghiệp sẵn sàng hỗ trợ, bạn sẽ phát triển thái độ nghiêm túc, chủ động và kỷ luật. Bạn tin rằng môi trường làm việc là nơi mọi người hợp tác, trao đổi và cùng giải quyết vấn đề.

Nhưng nếu công việc đầu tiên rơi vào môi trường mơ hồ, thiếu hướng dẫn, thiếu công bằng hoặc quá áp lực, bạn dễ hình thành suy nghĩ rằng công sở vốn dĩ là nơi hỗn loạn, nơi con người phải tự xoay sở và “sống sót” nhiều hơn là phát triển.

Công việc đầu tiên không chỉ dạy bạn kỹ năng, mà dạy bạn cách nhìn thế giới lao động.

Một case study thực tế:

Lan — 23 tuổi, bước vào công việc đầu tiên tại một agency marketing nhỏ. Ngày đầu tiên, không ai hướng dẫn chi tiết, không có mô tả công việc rõ ràng, và mọi thứ diễn ra theo kiểu “ai rảnh thì chỉ cho em làm”. Cô liên tục phải làm thêm giờ, sửa bài đến 11 giờ đêm và nhận feedback thiếu xây dựng.

Lan nghĩ rằng công sở là nơi phải chịu áp lực liên tục, nơi sai một lần sẽ bị mắng, nơi làm việc đồng nghĩa với hy sinh thời gian cá nhân. Sau sáu tháng, Lan kiệt sức và nộp đơn nghỉ.

Khi chuyển sang công ty thứ hai — một môi trường có mentor, có training bài bản — Lan mới nhận ra:  
“À, thì ra công sở không phải lúc nào cũng như mình từng trải.”

Cô bắt đầu học lại từ đầu cách giao tiếp, cách hợp tác, cách đặt kỳ vọng và cách bảo vệ ranh giới của mình tại nơi làm việc. Nhưng sự sợ hãi từ công ty đầu tiên vẫn theo Lan suốt một thời gian dài.

Ngược lại, Minh — bạn học cùng lớp với Lan — lại có công việc đầu tiên ở một doanh nghiệp lớn, nơi mọi thứ được chuẩn hóa. Anh được training 2 tuần trước khi bắt đầu việc thật, có leader theo sát, có lộ trình phát triển rõ ràng. Minh quen với việc được đánh giá minh bạch và được ghi nhận khi làm tốt.

Dù cùng tuổi và cùng xuất phát điểm, thái độ của Minh với công việc tích cực hơn hẳn: anh tự tin hơn, biết hỏi, biết đề xuất và tin rằng nỗ lực sẽ mang lại kết quả.

Hai case study – hai trải nghiệm – hai nền tảng khác nhau.

Và chính điều này cho thấy:  
Công ty đầu tiên không quyết định bạn là ai, nhưng nó quyết định việc bạn tin điều gì là “bình thường” trong công việc.

Những “điều bình thường ấy” sẽ theo bạn rất lâu sau này: trong cách bạn phản ứng với stress, trong kỳ vọng bạn đặt vào bản thân, và trong tiêu chuẩn bạn mong muốn ở những môi trường tiếp theo.

2. Sếp đầu tiên định hình cách bạn nhìn nhận lãnh đạo

Người sếp đầu tiên luôn giữ một vị trí đặc biệt trong hành trình nghề nghiệp. Họ là người đầu tiên trao cho bạn nhiệm vụ, đưa ra phản hồi, thiết lập kỳ vọng và vô tình dạy bạn hiểu thế nào là “người lãnh đạo”. Và chính từ những trải nghiệm rất sớm ấy, cách bạn nhìn nhận cấp trên – và cách bạn trở thành cấp trên trong tương lai – bắt đầu hình thành.

Một người sếp biết trao quyền, biết tin tưởng vào khả năng của bạn, sẽ để lại dấu ấn tích cực rất lớn. Khi họ giao cho bạn một nhiệm vụ khó hơn một chút, khi họ cho bạn cơ hội thử sức, khi họ sẵn sàng đứng sau để hỗ trợ, bạn dần tin rằng mình có thể làm được nhiều hơn tưởng tượng. Sự tin tưởng ấy tạo nên nền tảng cho sự tự tin, giúp bạn dám nhận trách nhiệm, dám chủ động và dám phát triển.

Ngược lại, một người sếp kiểm soát mọi thứ — từ cách bạn viết email, cách bạn trình bày, đến từng chi tiết rất nhỏ trong công việc — có thể khiến bạn thu mình lại. Bạn trở nên sợ sai, sợ bị đánh giá, sợ đặt câu hỏi. Những phản ứng ấy không phải vì bạn yếu, mà vì bạn đang học cách sinh tồn trong một môi trường không có sự an toàn tâm lý. Và thói quen đó có thể theo bạn rất lâu, ngay cả khi bạn đã rời môi trường ấy.

Người sếp đầu tiên có thể là người truyền cảm hứng, cũng có thể là “bài học” để bạn tự rút kinh nghiệm. Nhưng dù thuộc kiểu nào, họ đều ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận vai trò lãnh đạo trong tương lai: bạn học được điều nên làm, và cả điều không nên làm. Bạn học được giá trị của sự tin tưởng, của giao quyền, của việc tạo môi trường để người khác phát triển. Và đôi khi, chính từ những điều chưa đúng, bạn học được sự tử tế và khéo léo mà bản thân muốn mang vào hành trình làm việc của mình sau này.

Người lãnh đạo đầu tiên bạn gặp không quyết định bạn trở thành ai, nhưng họ định hình rất nhiều về cách bạn đối diện với kỳ vọng, trách nhiệm và quyền lực nơi công sở.

3. Công việc đầu tiên tạo kỳ vọng cho sự nghiệp lâu dài

Tốc độ thăng tiến, cách đánh giá, mức độ hỗ trợ – tất cả trở thành chuẩn mực ngầm mà bạn vô thức dùng để so sánh những công ty sau này.  
Nếu công việc đầu tiên giúp bạn học hỏi nhanh, bạn sẽ quen với việc phát triển liên tục.  
Nếu công ty đầu tiên thiếu cấu trúc, bạn có thể mất nhiều thời gian để điều chỉnh.

Công việc đầu tiên là chiếc “thước đo” bạn dùng để định vị con đường nghề nghiệp của mình.

4. Công ty đầu tiên giúp bạn hiểu về con người

Đi làm không chỉ xoay quanh nhiệm vụ, KPI hay những con số được hoàn thành cuối tháng. Điều quan trọng hơn, và cũng khó nhất, chính là cách bạn làm việc với con người – những người mang theo cá tính, kinh nghiệm, áp lực và kỳ vọng rất khác nhau.

Trong công việc đầu tiên, bạn học được nhiều hơn những gì mô tả công việc ghi. Bạn học cách giao tiếp sao cho rõ ràng nhưng không làm tổn thương ai. Bạn học cách hợp tác với những người có phong cách trái ngược mình. Bạn học cách xử lý xung đột, không phải bằng việc né tránh hay im lặng, mà bằng sự bình tĩnh và thấu hiểu. Và quan trọng nhất, bạn học cách đặt ranh giới – điều mà không trường lớp nào dạy nhưng lại quyết định trực tiếp đến sức khỏe tinh thần và sự bền vững trong sự nghiệp của bạn.

Những kỹ năng này không đến từ giáo trình, mà đến từ từng cuộc họp, từng lần hiểu nhầm, từng trải nghiệm khó chịu và cả những khoảnh khắc khiến bạn trưởng thành hơn một chút. Công ty đầu tiên có thể không cho bạn quá nhiều kiến thức chuyên môn, nhưng nó cho bạn nền tảng về cách làm việc với con người – thứ sẽ theo bạn suốt cả hành trình nghề nghiệp.

Bởi vì dù bạn làm ở đâu, ở vị trí nào, bạn vẫn luôn phải làm việc với con người. Và chính trải nghiệm đầu tiên ấy giúp bạn hiểu rằng thành công không chỉ đến từ việc giỏi việc, mà còn đến từ việc hiểu mình, hiểu người và biết cách kết nối hài hòa giữa cả hai.

5. Công việc đầu tiên để lại dấu ấn dài hạn

Dù bạn có đổi bao nhiêu công ty, làm bao nhiêu vị trí hay bước qua bao nhiêu giai đoạn của sự nghiệp, những bài học nền tảng từ công việc đầu tiên vẫn theo bạn suốt nhiều năm về sau. Đó là những trải nghiệm tạo nên “bộ gen nghề nghiệp” – thứ âm thầm định hình cách bạn phản ứng trước áp lực, cách bạn giao tiếp, cách bạn lập kế hoạch và cả cách bạn tin tưởng vào chính mình.

Công việc đầu tiên ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ tự tin của bạn. Nếu môi trường đầu tiên ghi nhận nỗ lực của bạn, bạn sẽ tin rằng mình có khả năng. Ngược lại, nếu bạn bắt đầu ở nơi không được lắng nghe, không được công nhận, bạn dễ mang theo cảm giác tự nghi ngờ trong một thời gian dài.

Nó cũng định hình khả năng chịu áp lực của bạn. Bạn học được giới hạn của mình ở đâu, điều gì khiến bạn mạnh mẽ và điều gì khiến bạn dễ tổn thương. Và từ đó, bạn biết cách điều chỉnh kỳ vọng, tốc độ và cách làm việc sao cho phù hợp với bản thân.

Công việc đầu tiên còn tạo ra những kỳ vọng nghề nghiệp – về cách một công ty nên vận hành, về sự công bằng, về văn hóa làm việc, về cơ hội phát triển. Mỗi trải nghiệm đầu tiên đều trở thành thước đo mà bạn vô thức dùng để so sánh với những môi trường tiếp theo.

Dù công việc đầu tiên không quyết định tương lai của bạn, nó vẫn là chương mở đầu quan trọng. Một chương có thể không hoàn hảo, nhưng giúp bạn nhìn thấy rõ hơn con đường mình muốn đi, và đôi khi, cả con đường mình không bao giờ muốn quay lại.

Nó không phải dấu chấm hết.  
Nó là điểm xuất phát để bạn hiểu mình hơn và bước tiếp một cách vững vàng hơn.

Kết

Bạn không chọn được mọi trải nghiệm trong sự nghiệp. Nhưng bạn có thể chọn cách học từ chúng.

Công việc đầu tiên, dù tốt hay xấu, đều là nền móng để bạn xây dựng phần còn lại của hành trình. Điều quan trọng không phải là nó hoàn hảo đến đâu, mà là bạn đã trưởng thành được bao nhiêu từ nó.

Nếu bạn muốn đọc thêm những góc nhìn về công sở và hành trình đi làm, hãy tiếp tục khám phá series “Làm công ăn gì?” tại:  
https://hri.com.vn/lam-cong-an-gi